Metafory i analogie w szkoleniach

Trochę teorii na początek

“Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria” powiedział kiedyś Ludwig Eduard Boltzmann. 

Podobnie w tej recenzji jak i w całej książce, zanim przejdziemy do aspektów praktycznych poznajmy nieco teorii.

Metafory w szkoleniach

Autorzy wyjaśniając z czego składa się metafora powołują się na brytyjskiego eksperta w dziedzinie retoryki Ivora Armstronga Richardsa. Rozróżnia On w metaforze [temat, czyli termin, za pomocą którego metafora pozwala coś stwierdzić oraz nośnik - termin, który przenosi znaczenie z innego kontekstu. Z kolei nośnik z tematem łączy podstawa metafory. W przykładzie „złodziej czasu pracy" tematem jest „czas pracy” (a dokładniej jego strata), nośnikiem “złodziej”, a podstawą - podobieństwo między złodziejem a zjawiskami powodując stratę czasu]. 

Funkcje metafor

Dzięki metaforom łatwiej nam komunikować nowe znaczenia, czyli wyobrazić sobie niewyobrażalne. Dzięki temu trenerzy, ale również liderzy zespołów odwołujący się do obrazów łatwiej objaśniają swoje wizje i przekazywane treści. 

Metafory zwiększają też ekspresywność wypowiedzi, a także zwiększają zdolność odbiorcy do analizy treści. 

Niestety poza funkcją perswazji i prostszego zrozumienia treści metaforą chętnie posługują się osoby zainteresowane manipulacją. "Chodzi o osoby, które wpływają na innych w sposób zaplanowanych, czyniąc ich narzędziami do realizacji własnych celów, a odbiorcy nie zdają sobie sprawy z tego typu oddziaływań. (…)  Metafory uwypuklając jeden aspekt zjawiska, przesłaniają inne jego atrybuty". 

Sprawdź tematy szkoleń w PKF

Wnioskowanie przez analogię

Przed lekturą książki nie przypuszczałem, że analogia ma tak bogatą historię. Korzenie słowa analogia sięgają 400 lat przez naszą erą. Po raz pierwszy to słowo zostało użyte przez Archytasa z Tarentu.

Jak wygląda wnioskowanie przez analogię? Autorzy zobrazowali to takim przykładem:

Pierwsza para: radosny - smutny. 

Druga para: ciepły - X. 

Aby odkryć brakujący człon drugiej pary musieliśmy dostrzec równoważność zestawionych w obu parach dziedzin rzeczywistości. Dostrzegliśmy elementy i relacje między nimi. 

"Zgodnie z wynikami badań Roberta J. Sternberga (1977) w odniesieniu do zakończonego wykryciem podobieństwa smutny-zimny rozumowanie to przebiegło w następujący sposób: 

1. Kodowanie - Na pierwszym etapie zostają przywołane z pamięci trwałej cechy pojęć z pierwszej pary (radosny-smutny).
2. Wnioskowanie - Osoba, która zna te zjawiska, porównała je ze względu na cechy wydobyte z pamięci i dostrzegła, że są to zjawiska przeciwstawne.
3. Odwzorowanie - Najważniejszy proces. Zostają przywołane atrybuty pojęcia “ciepły”, a więc pierwszego członu drugiej pary oraz wyszukiwanie podobieństwa między nim, a pojęciem “radosny”. Nie wzięto pod uwagę wszystkich możliwych podobieństw, ponieważ cały czas najważniejsza pozostała relacja przeciwieństwa między radosny - smutny, co ukierunkowało i ułatwiło poszukiwanie analogii.
4. Zastosowanie - W tym miejscu został wykryty brakujący człon drugiej pary.
5. Emisja reakcji - Proces zakończył się wskazaniem brakującego członu i sprawdzeniem poprawności rozwiązania."

Podobnie możemy powiedzieć, że diagnoza potrzeb szkoleniowych jest jak badanie lekarskie. Tym samym nie jest konieczne ujawnianie elementów par: lekarz - badanie i trener - diagnoza potrzeb. 

Inny przykład: Feedback jest jak rzucanie piłką do kosza. Wykonujemy rzut, piłka trafia na lewo od celu. Korygujemy nasze ruchy, ale tym razem piłka pada zbyt blisko kosza. Dokonujemy kolejnych korekt i w końcu trafiamy do kosza. 

Funkcje analogii

Dobra analogia pozwala nam transfer wiedzy, wyjaśnianie pojęć, ale też kreatywność. Dziedziną, w której wyraźnie widać, jak bardzo analogie ułatwiają rozwiązywanie problemów jest wynalazczość. 

Projektowanie sesji szkoleniowych z wykorzystaniem metafor i analogii

“Sama wiedza to za mało, musi ona jeszcze znaleźć zastosowanie”. Johann Wolfgang von Goethe, 

Wyobrażenie sobie szkolenia bez metafor i analogii to twardy orzech do zgryzienia. 

Metafory i analogie należy uwzględnić już określenia celów szkolenia, co niejednokrotnie przełamuje opór uczestników wobec diagnozy własnych trudności oraz wspieranie realizacji zamierzeń osiąganych także za pomocą innych zjawisk (np. wyjaśnienie nowych zjawisk). 

Metafory w sposób pośredni wpływają na osiąganie celów szkoleniowych. 

Zasady stosowania doboru metafor i analogii do szkoleń

Autorzy zwracają uwagę na 4. zasady dotyczące stosowania metafor i analogii: 

1. Stosuj “bezpieczne” metafory i analogie. Unikaj tematów kontrowersyjnych np. polityka, religia, seksualność.
2. Stosuj nośne metafory i trafne analogie. Dobrym przykładem nośnych metafor są podane wcześniej metafory organizacji np. porównanie firmy do żywego organizmu oraz dalsze metafory z zakresu biologii np. symbioza, pasożytnictwo, kooperacja).
3. Jeśli chcesz pobudzić twórczość uczestników szkolenia, szukaj metafor i analogii poza kontekstem ich życia. Jeśli chcesz uczestnikom coś wyjaśnić, znajdź je w ich świecie.
4. Znajdź czas na eksperymentowanie i odkrywanie nowych metafor i analogii.

Przez analogię do wynalazków

Analogie wspierają kreatywność. Dzięki zastosowaniu analogii powstało wiele wynalazków. Oto dwa przykłady: 

• Firma FedEX - Frederick W. Smith dzięki analogii wymyślił metodę przewożenia paczek między niemal wszystkimi punktami Stanów Zjednoczonych w ciągu zaledwie doby. Jako analogii użył… sposobu, w jaki banki traktują unieważnione czeki. Zarówno paczki, jak i czeki trafiały do jednego miejsca (sortowni), a stamtąd docierały do adresatów.
• Rzepy - Zwykły rzep przy kurtce powstał dzięki analogii. Inżynier Georges de Mestral po powrocie z polowania zauważył, że do jego ubrania przyczepiły się główki nasion łopianu. Przyglądając im się pod mikroskopem zauważył mikroskopijne haczyki, które ułatwiały przyczepienie do materiału. Tak powstał rzep.

Metafory, analogie i ich miejsce w procesie przygotowania szkolenia

Metafory i analogie pomogą nam na każdym etapie przygotowania szkolenia. Określając cele szkolenia możemy ich użyć i dzięki nim przełamać opór uczestników wobec diagnozy ich własnych trudności, a także są szczególnie pomocne przy wyjaśnianiu nowych dla uczestników zjawisk. 

Przydają się też na etapie opracowania metod szkoleniowych, treści szkolenia, a także materiałów szkoleniowych. Trenerzy często posługują się rozmaitymi rekwizytami i pomocami. Pokazując nagrania video, audio albo fotografie mogą użyć metafor i analogii. 

“Metaforyczne kalambury” jako gra szkoleniowa. 

Ciekawy pomysłem na urozmaicenie szkolenia może być gra “Metaforyczne kalambury”. 

O co chodzi w tej grze? 

Szykujemy karteczki z wyrażeniami metaforycznymi jak np. : “zadzierać nosa”, “twardy orzech do zgryzienia”, “cicha woda”, “kłębek nerwów” czy “puścić z torbami”. 

Wybrany uczestnik stojąc przed grupą i nie używając słów ma za zadanie przedstawić przy użyciu gestów (ew. rysowania) przedstawić metaforę tak, by uczestnicy ją odgadli. 

Jakie cele możemy zrealizować dzięki tej grze? Przede wszystkim poprawić nastrój uczestników, ale także wzmocnić kompetencje komunikacyjne, udoskonalić przekazywanie informacji, a także lepiej radzić sobie ze stresem oraz spróbować swoich sił w wystąpieniach publicznych. 

Owocowy cross-selling

Jednym z moich ulubionych fragmentów książki jest opisanie gry szkoleniowej w “owocowy cross-selling”. 

Cross-selling (sprzedaż krzyżowa) to sprzedaż dodatkowych produktów do sprzedanej usługi podstawowej. 
Przykłady: 

• Sprzedaż torby i myszy komputerowej do laptopa.
• Podłączenie dodatkowych kanałów telewizyjnych do podstawowego pakietu telewizji kablowej

Wyzwanie przed którym stała firma to zwiększenie sprzedaży krzyżowej, ponieważ wyliczono, że każdy handlowiec oferuje Klientom średnio 20% z palety produktów i usług. 

Posłużono się metaforą. Uczestnicy otrzymywali kosze owoców, z których przygotowywali pożywne koktajle i pyszne sałatki. 

Następnie poprowadzona dyskusja o cross-sellingu przestała przypominać nudną biznesową debatę i stała się inspirującą i angażującą rozmową. 

Podsumowanie

Możliwości wykorzystania metafor i analogii w szkoleniach wydają się nieskończone. 

Po więcej ciekawych ćwiczeń odsyłam Was do książki Pawła Fortuny i Mirosława Urbana, której lekturę szczerze rekomenduję. 

Lekturę tej książki rekomenduję szczególnie: 

• HR Business Partnerom, HR Managerom i osobom koordynującym szkolenia z ramienia firm, którzy szukają pomysłów na urozmaicenie szkoleń wewnętrznych.
• Osobom prowadzącym szkolenia chcącym wzmocnić swój warsztat trenerski.
• Pracownikom szukającym kreatywnych rozwiązań zawodowych problemów - metafory i analogie mogą być w tym bardzo pomocne.
• Każdej osobie zainteresowanej rozwojem osobistym.

Zapraszamy na szkolenia w PKF 👉 ZOBACZ LISTĘ SZKOLEŃ OTWARTYCH

Autor recenzji: Paweł Jaczewski

#Szkolenia #Książka #Szkolenia #Szkolenie